beschouwing - recensie BOEK BEWOGEN MASKERS door Evelien Pullens, jeugdboekenschrijfster

Bewogen maskers

Boek van Sjoerd Schwibettus

Boekpresentatie 1 oktober

De uitnodiging voor de boekpresentatie met het gezicht van Sjoerd in viervoudige grimas, is aantrekkelijk. Bovendien heb ik af en toe tijdens het ontstaan van het boek en het modeleren van de maskers iets van de bevlogenheid mogen meemaken. Ik reis op 1 oktober naar Arnhem om de feestelijke avond bij te wonen. Twee weken eerder was ik op bezoek bij Emmy en Sjoerd. We aten zoals altijd lekker, dronken een wijntje, maar de avond kon niet eindeloos duren, want er moest nog een masker gemaakt worden. De stress liep op, omdat 1 oktober naderde. Ondanks de lichte zenuwen was er toch de grote bekende grijns op het gezicht van Sjoerd. Emotie bang blij. Sjoerd, mimespeler, kunstenaar en leraar, is al een jaar lang gefascineerd door emoties. Hij las een artikel waarin beweerd werd dat er 21 emoties zijn. Die 21 emoties werden uitgangspunt voor het creëren van een maskerfamilie die gebaseerd is op de emotie-theorie en wellicht een aanvulling zal zijn als studiemateriaal in de mime.  Het boek bevat een verslag van het onderzoek en het maakproces van de masker, daarnaast achtergrondinformatie over emotie-analyse en mime/theatermethodes. Het boek leest prettig. Het geeft een breed  beeld van het zoekproces en de achtergronden van het maskermaken en de mime. De observaties van onder andere studenten voegen veel toe aan het begrip van de maskers en het speelbaar maken daarvan

De tribune van de theaterzaal van Artez loopt aardig vol met studenten, collega’s en vrienden van Sjoerd, allen benieuwd naar de boekpresentatie en een verslag van het onderzoek. Na een geanimeerde opening van Albert Hoeks, is er weer de brede grijns van Sjoerd die ons meeneemt in zijn enthousiasme voor mime en beeldende kunst. Terwijl Sjoerd op een stoel midden op het podium iets vertelt, verglijdt zijn gezicht in reuzenformaat op de achterwand van emotie naar emotie. De woorden van Sjoerd onthoud ik niet, maar het gezicht spreekt boekdelen. Later lees ik dat dit e eerste fase van het onderzoek was, het eigen gezicht en het doorvoelen en uitdrukken van de emotie-reeks. Hier beweeglijk, later verstild als maskers.

Diverse sprekers passeren de revue, waarmee het publiek het proces van de makers kan volgen, wat tot nu toe geresulteerd heeft in 3 series maskers. Kunstenaar Datus en maker van de eerste 2 series, vertelt over de emotietheorie van Paul Ekman. De 3^e serie is door Emmy en Sjoerd gemaakt. In de ontwikkeling van de maskers zie je een steeds verdere abstrahering en verheldering van de emoties.
Maskermaker Frans Krom verwoordt het zo: “Een prachtige, fascinerende en goed gelukte zoektocht naar de abstrahering door het uitwerken van spieren, volumes en vlakken. ….de gelijkheid van anatomische vormen wordt verlaten waardoor er informatie in de uitdrukking komt die afleidt van de emotie. “ De studie van het gezicht gaat zelfs zo ver dat de gezichtsspieren nummers hebben gekregen zoals au12 en au 25. Al naar gelang ze aangespannen worden in diverse combinaties, modeleren ze een emotie op een gezicht. De wangspier en de wenkbrauw. De frons en de bovenlip. Een boeiend uitgangspunt voor het maken van de maskers die spieren. Maar eigenlijk kan het me niet zoveel schelen welke spieren er voor nodig zijn om een masker te maken, liever kijk ik onbevangen naar de gestolde gezichten die bewogen worden door studenten van Sjoerd. Een masker met een lijf heeft ritme, trilling, adem. Opeens kan een gestolde emotie een personage worden, die zomaar verschillende emoties kan hebben, al naar gelang de lichtinval, het tempo en dynamiek van de bespeler. De drama-studenten brengen de 3 maskerseries tot leven op het toneel in een aantal etudes die door Sjoerd vanaf de zijlijn gestuurd worden.

Sjoerd spreekt van een familie, naast de karaktermaskers van commedia dell’arte en de larve maskers van Jacq Le Coq, zijn deze emoties maskers studiemateriaal waar in de mime mee gewerkt kan worden. Doordat het masker de uitdrukkingen van het gezicht stil legt, ligt de nadruk op de expressie van het lichaam en wordt de speler  uitgedaagd om lichaamstaal  helder te vergroten.  Het lijkt er erg op dat de emotie maskers een grotere bandbreedte hebben dan de karaktermaskers of expressieve maskers die er al bestaan. Je ziet de uitdrukking continue veranderen door de aanwezigheid van lijnen en ruimte van verschillende gecombineerde emotie uitdrukkingen die aan de basis van de ontwerpen hebben gelegen.
Frans Krom  vertelt tijdens de boekpresentatie dat hij het interessant vindt dat Sjoerd, de emoties, die not done waren in benadering voor maken en spelen, nu juist omboog naar een techniek van spiertrekkingen, vlakken en vormen en ruimte, waardoor het wel kon bestaan en bespeelbaar werd binnen theater.

De maskers lijken dus een interessante aanvulling te kunnen geven als studiemateriaal en inspiratiebron in de mime. De emotiemaskers vormen een aparte ingang, maar er is nog veelmeer spel en experiment nodig om te weten tot welk spelresultaat ze uitdagen. Er ontstaat bijvoorbeeld geen vanzelfsprekende hiërarchie en geen voorspelbare fysieke handelingen zoals we bij de comedia del arte gewend zijn. Aan het eind van de presentatie-avond wordt Sjoerd verleid door presentator Albert om een verlangen uit te spreken. “ Ik zou graag een voorstelling maken met deze maskers.” Daar kijk ik naar uit.
.

Evelien Pullens

www.evelienpullens.nl